| | | | Δρ Γεώργιος Στ. Βλάχος, Νευρολόγος |
| | Νευρολογικό Ιατρείο, Γυθείου 22, Χαλάνδρι |
|
|
|
| | | | |
Ο ιστότοπος www.neuromed.gr δεν ενημερώνεται πλέον. Μπορείτε να επισκεφθείτε τη διεύθυνση www.nevrologia.gr/anoia για επικαιροποιημένο περιεχόμενο και τις τελευταίες εξελίξεις για την άνοια.
Άνοια ονομάζεται γενικά η έκπτωση των ανώτερων νοητικών (γνωστικών) λειτουργιών. Η άνοια αποτελεί μείζον πρόβλημα υγείας με σημαντικότατες κοινωνικές επιπτώσεις σε ολόκληρο το Δυτικό κόσμο. Σύμφωνα με στοιχεία του 2001, υπάρχουν περισσότερα από 24 εκατομμύρια άτομα με άνοια ανά τον κόσμο και ο αριθμός αυτός αναμένεται να διπλασιάζεται κάθε 20 χρόνια, με ταχύτερη αύξηση στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η συχνότητα της άνοιας είναι σχεδόν 4% στα άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών, ενώ εμφανίζονται πάνω από 7 νέες περιπτώσεις ανά 1000 άτομα κάθε χρόνο. Οι ασθενείς που διαγιγνώσκονται με άνοια ξεκινούν μια αδυσώπητη πορεία προοδευτικής γνωστικής, ψυχοκοινωνικής και, τελικά, σωματικής επιδείνωσης που προκαλεί εξίσου μεγάλη επιβάρυνση και στους φροντιστές. Καθώς η συχνότητα της άνοιας αναμένεται να αυξηθεί παράλληλα με το προσδόκιμο ζωής, η επιστημονική έρευνα για τη βελτίωση της διάγνωσης, της πρόγνωσης και της θεραπείας είναι ιδιαίτερα έντονη.
Πολλές διαφορετικές παθολογικές διεργασίες μπορούν να οδηγήσουν σε νοητική έκπτωση, όπως αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια (αγγειακή άνοια), τραυματικές κακώσεις στον εγκέφαλο (προκαλώντας π.χ. υποσκληρίδιο αιμάτωμα), λοιμώξεις (εγκεφαλίτιδα, μηνιγγίτιδα, νόσος Creutzfeldt-Jakob), όγκοι, υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης, επίδραση τοξινών (π.χ. οινόπνευμα), έλλειψη βιταμινών, μεταβολικά νοσήματα κτλ. Το κυριότερο αίτιο στο Δυτικό κόσμο, ωστόσο, είναι η προοδευτική δυσλειτουργία και καταστροφή περιοχών του εγκεφάλου στο πλαίσιο κάποιας νευροεκφυλιστικής διαταραχής, όπως είναι η νόσος Parkinson, η άνοια με σωμάτια Lewy, η μετωποκροταφική άνοια, η νόσος του Huntington και, βέβαια, η νόσος Alzheimer.
Η νόσος Alzheimer είναι το συχνότερο νευροεκφυλιστικό νόσημα που οδηγεί σε άνοια σε όλες της ηλικίες και πολύ συχνά συνυπάρχει με αγγειακή άνοια. Περιγράφτηκε στις αρχές του 20ού αιώνα από το Γερμανό Alois Alzheimer και προκαλεί προοδευτική έκπτωση των (γνωστικών) νοητικών λειτουργιών. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι λέγοντας γνωστικές λειτουργίες εννοούμε την προσοχή, τη μνήμη, την κρίση, το λόγο, τον προσανατολισμό στο χώρο και το χρόνο, την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, την οπτικοχωρική ικανότητα κ.ά..
Σε αρκετές περιπτώσεις νόσου Alzheimer προηγείται μία περίοδος ήπιας γνωστικής διαταραχής (MCI), η οποία χαρακτηρίζεται από υποκειμενική και αντικειμενική διαταραχή των νοητικών λειτουργιών, χωρίς να πληρούνται τα κριτήρια διάγνωσης άνοιας και χωρίς να έχει ακόμη επηρεαστεί η καθημερινή λειτουργικότητα του ατόμου. Ένα ποσοστό αυτών των ασθενών θα προχωρήσει τα επόμενα έτη σε κλινική άνοια, με ρυθμό περίπου 10% από αυτούς κάθε χρόνο.
Όσον αφορά στη διάγνωση, η άνοια οποιασδήποτε αιτιολογίας χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη γνωστικών (νοητικών) ή συμπεριφορικών (νευροψυχιατρικών) συμπτωμάτων με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά γνωρίσματα:
-
Τα συμπτώματα επηρεάζουν την καθημερινή λειτουργικότητα και συνιστούν επιδείνωση σε σχέση με την προηγούμενη κατάσταση. Δεν οφείλονται σε ψυχιατρικά αίτια
-
Η γνωστική έκπτωση διαγιγνώσκεται με συνδυασμό λήψης ιστορικού από τον ασθενή και κάποιο πρόσωπο του περίγυρού του, καθώς και αντικειμενική αξιολόγηση των γνωστικών λειτουργιών [συχνότερα χρησιμοποιείται η δοκιμασία mini-mental (MMSE)]
- Τα συμπτώματα αφορούν σε τουλάχιστον μία από τις ακόλουθες κατηγορίες:
Μειωμένη ικανότητα μάθησης και συγκράτησης στη μνήμη νέων πληροφοριών: ο ασθενής επαναλαμβάνει ερωτήσεις/συζητήσεις, χάνει τα πράγματά του, ξεχνά τα ραντεβού του, χάνεται σε διαδρομές που κανονικά τού ήταν γνωστές
Ελάττωση προσοχής και συγκέντρωσης: ο ασθενής αποσπάται εύκολα και δεν μπορεί να κάνει πολλά πράγματα ταυτόχρονα
Δυσχέρεια εκτέλεσης σύνθετων καθηκόντων, πτωχή κρίση – τα συμπτώματα περιλαμβάνουν: κακή κατανόηση των καθημερινών κινδύνων, δυσκολία διαχείρισης των οικονομικών του υποθέσεων, δυσχέρεια λήψης αποφάσεων, αδυναμία σχεδιασμού πολύπλοκων δραστηριοτήτων
Διαταραχή της οπτικοχωρικής ικανότητας: αδυναμία αναγνώρισης προσώπων ή κοινών αντικειμένων, χρήσης απλών εργαλείων, ένδυσης
Διαταραχή του λόγου (ομιλία, ανάγνωση, γραφή): δυσχέρεια εύρεσης λέξεων κατά την ομιλία, λάθη στον προφορικό και γραπτό λόγο
-
Μεταβολές στην προσωπικότητα, τη συμπεριφορά ή τη διαγωγή – τα συμπτώματα περιλαμβάνουν διακυμάνσεις στη διάθεση με εναλλαγές ευερεθιστότητας, ελαττωμένης βούλησης, απάθειας, κοινωνικής απόσυρσης, μειωμένου ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που παλαιότερα τον ενδιέφεραν, μαζί με απώλεια κατανόησης για τους άλλους, εμμονές ή κοινωνικά μη αποδεκτή συμπεριφορά.
(Πιθανή) νόσος Alzheimer διαγιγνώσκεται όταν ο ασθενής πληροί τα κριτήρια άνοιας που προαναφέρθηκαν και, επιπλέον, παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά:
Τα συμπτώματά του έχουν βαθμιαία έναρξη κατά τη διάρκεια μηνών ή ετών, όχι απότομη εντός ωρών ή ημερών
Υπάρχει σαφές ιστορικό επιδείνωσης των γνωστικών λειτουργιών
- Τα αρχικά και πιο έντονα νοητικά ελλείμματα αφορούν σε μία από τις ακόλουθες περιπτώσεις:
Αμνησιακή μορφή (η συχνότερη): Κυριαρχεί η δυσχέρεια μάθησης και ανάκλησης πρόσφατων μνημονικών εγγραφών
Μη αμνησιακές μορφές: Μπορεί τα κυρίαρχα συμπτώματα να αφορούν στη γλώσσα, την οπτικοχωρική ικανότητα ή την κρίση.
Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να υπάρχουν ελλείμματα και σε τουλάχιστον άλλη μία γνωστική λειτουργία.
Διάγνωση νόσου Alzheimer δεν πρέπει να τεθεί σε περίπτωση που τα συμπτώματα του ασθενούς μπορούν να εξηγηθούν από την ύπαρξη άλλου νευρολογικού ή παθολογικού νοσήματος ή από τη λήψη φαρμάκου που επηρεάζει τις γνωστικές λειτουργίες.
Συνοψίζοντας, στα αρχικά στάδια της νόσου προσβάλλεται κυρίως η πρόσφατη μνήμη και ο προσανατολισμός στο χώρο και το χρόνο, ενώ μπορεί παράλληλα να ξεκινήσει και διαταραχή της συμπεριφοράς. Γι' αυτό και η τυπική περιγραφή του ασθενούς με πρώιμη νόσο Alzheimer περιλαμβάνει έναν ηλικιωμένο, κατά κανόνα, άνθρωπο που δε θυμάται τα πρόσφατα γεγονότα (με αποτέλεσμα π.χ. να ρωτά συνεχώς τα ίδια πράγματα ή να ξεχνά ότι άφησε αναμμένη την κουζίνα) και δεν είναι καλά προσανατολισμένος χωροχρονικά (π.χ. δεν ξέρει τι μέρα της εβδομάδας είναι, βγαίνει από το σπίτι και δε θυμάται πώς να γυρίσει). Αντιθέτως, η ανάμνηση των γεγονότων της νεότητάς του, οι εγκυκλοπαιδικές γνώσεις και ο λόγος συνήθως δεν προσβάλλονται στα αρχικά στάδια της νόσου.
Η διάγνωση της νόσου είναι κυρίως κλινική, αν και ευρήματα από απεικονιστικές εξετάσεις (αξονική και μαγνητική τομογραφία, PET) και την οσφυονωτιαία παρακέντηση (μέτρηση βιοχημικών δεικτών στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό) μπορούν να έχουν υποστηρικτικό ρόλο.
Οι παθογενετικοί μηχανισμοί που προκαλούν την καταστροφή των νευρικών κυττάρων στη νόσο Alzheimer, όπως και στις υπόλοιπες νευροεκφυλιστικές νόσους, δεν είναι απολύτως κατανοητοί, αν και τις τελευταίες δεκαετίες έχει συντελεστεί σημαντική πρόοδος. Γενετικοί παράγοντες φαίνεται ότι παίζουν κάποιο ρόλο, αν και οι αμιγώς κληρονομούμενες μορφές της νόσου είναι πολύ σπάνιες. Ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπερλιπιδαιμία και το κάπνισμα έχουν συνδεθεί με αύξηση του κινδύνου εμφάνισης νόσου Alzheimer, ενώ η μεσογειακή διατροφή, η πρόσληψη φυλλικού οξέος, η μικρή κατανάλωση οινοπνεύματος, η αυξημένη νοητική εφεδρεία (υψηλή μόρφωση, έντονη νοητική δραστηριότητα) και η σωματική άσκηση έχουν συνδεθεί με μείωση του κινδύνου.
Έτσι, σήμερα δεν είναι διαθέσιμη κάποια αιτιολογική
θεραπεία, που να διακόπτει την εκφύλιση των νευρικών κυττάρων ή, πολύ περισσότερο, να αναδομεί τον κατεστραμμένο νευρικό ιστό, όμως υπάρχουν αρκετές συμπτωματικές θεραπείες, που ενισχύουν την εναπομείνασα νευρωνική λειτουργία. Ένδειξη για χορήγηση στη νόσο Alzheimer έχουν
οι αναστολείς χολινεστεράσης, που ενδείκνυνται για τη θεραπεία της νόσου Alzheimer μικρής ως μέτριας βαρύτητας (ριβαστιγμίνη, δονεπεζίλη, γαλανταμίνη) και
η μεμαντίνη, που ενδείκνυται για τη θεραπεία της νόσου Alzheimer μέτριας ως μεγάλης βαρύτητας.
Αν σας ενδιαφέρουν ειδικά η νόσος Alzheimer και οι άνοιες, μπορείτε να επισκεφθείτε τον ιστόποπο ενημέρωσης www.anoia.gr και την ομάδα υποστήριξης www.facebook.com/groups/anoia.gr
Η ιστοσελίδα αυτή δημιουργήθηκε προκειμένου να παρέχονται στο ευρύ κοινό ιατρικές γνώσεις και πληροφορίες με απλό και εύληπτο, όσο και ακριβή επιστημονικά τρόπο. Δεν μπορεί να υποκαταστήσει το γιατρό σας, που πρέπει να συμβουλεύεστε σε κάθε περίπτωση που αντιμετωπίζετε κάποιο πρόβλημα υγείας.
Η αναπαραγωγή τμήματος του κειμένου επιτρέπεται, εφόσον αναφέρεται το όνομα του συγγραφέα, καθώς και η ιστοσελίδα αυτή ως πηγή.
Για ενημέρωση σχετικά με τις τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις, επισκεφθείτε τη διεύθυνση
https://www.facebook.com/neuromed.gr
|
|
| | | | |
|
| |
| | www.neuromed.gr | |
|